De strijd om de ondergrondse ruimte |
|
|
|
|
 |
| 152 sec |
Bomen versus kabels in stedelijke jungle
Stedelijk groen is essentieel voor een gezonde leefomgeving en dus voor onze gezondheid, maar het komt in de knel door een gebrek aan ondergrondse planning. Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving (tot 1 april a.s.) en directeur van MUST stedebouw, legt de vinger op de zere plek en geeft aan wat er moet veranderen om onze boven- en ondergrond in balans te brengen.
| Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving (tot 1 april a.s.) en directeur van MUST stedebouw |
Historische wortels van het probleem
De problemen begonnen niet gisteren. Veel van de huidige groenste wijken stammen uit de wederopbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog. Toen lag de nadruk op licht, lucht en ruimte, maar er was weinig oog voor de bodemgesteldheid. 'Als je er zand overheen gooit, kun je makkelijk bouwen', was de heersende gedachte. Nu, decennia later, zien we het resultaat: bomen die wegkwijnen in verdichte zandpakketten boven op grondlagen met een verstoorde waterhuishouding. De stadsplanning hield destijds simpelweg geen rekening met de ondergrond. Sindsdien is de situatie alleen maar verslechterd. De toenemende automobiliteit heeft geleid tot een 'salamitactiek', waarbij bomen steeds verder werden teruggedrongen naar te kleine plantvakken. Tegelijkertijd raakte de ondergrond steeds voller met kabels en leidingen.
|
|
'Ik schrik van de plannen die ik in het verleden gemaakt heb. In feite kunnen alle plannen ouder dan 15 jaar in de prullenbak'
| |
|
De ondergrond: een regelloos domein
Het probleem is dat de ondergrond een regelloos domein is. Er is nauwelijks planologische wetgeving. Er zijn geen planprocedures om de ondergrondse ruimte efficiënt en ecologisch verantwoord in te richten. Ook is er geen verplichting tot samenwerking. Sterker nog: partijen die ondergronds iets willen realiseren, mogen elkaar vooral niet lastigvallen, vertelt Veldhuis. Grote zaken als gas en warmte (energie), mogen veel - te veel - van de omgeving eisen. Als bijvoorbeeld ergens een warmtenet moet worden aangelegd, kan die partij eisen dat daar geen bomen geplant worden of dat bestaande bomen gekapt worden.
Noodzaak van een nieuwe aanpak
Volgens Veldhuis is het hoog tijd voor een fundamentele herziening van hoe we met de ondergrond omgaan. Wetgeving zoals de Algemene verordening ondergrondse infrastructuren (AVOI) en de Telecomwet is verouderd en moet dringend geactualiseerd worden. Weliswaar is afgesproken om de AVOI in 2032 te integreren in de Omgevingswet, maar dat is veel te laat. Veldhuis: 'De huidige opgaven, zoals de energietransitie, vragen nú om meer ruimte en samenwerking. We komen letterlijk in de knel.' De positieve keerzijde daarvan is dat steeds meer partijen de noodzaak van samenwerking erkennen, omdat er grote economische belangen op het spel staan.
Klimaatverandering voegt nog extra urgentie toe. Door hevigere regenval en langere droogteperiodes hebben we steden nodig die als een spons kunnen werken. Een meer open bodem en meer vergroening zijn essentieel om wateroverlast te voorkomen en de stad koel te houden. Onze bestaanszekerheid hangt af van klimaatadaptatie en vergroening. Veldhuis: 'We gaan van een situatie waarin ecologie en welzijn nice to have waren naar een situatie van need to have.' Vergroening en welzijn gaan hand in hand. Want hoe gelukkig en gezond word je in een wijk van steen en beton?
Goed voorbeeld doet goed volgen
Er zijn gelukkig ook positieve voorbeelden. De Zuidas in Amsterdam laat zien dat het anders kan. Daar zijn ondergrondse tunnels aangelegd waarin kabels en leidingen netjes gebundeld zijn, waardoor er bovengronds meer ruimte overblijft voor groen en uitbreidingen veel eenvoudiger te realiseren zijn. 'Als je ondergronds alles tiptop in orde hebt, heb je een troef in handen', aldus Veldhuis. Dit zou op bredere schaal toegepast moeten worden.
Nu zien we de excessen van de ondergrond pas als bovengronds de negatieve effecten tot uiting komen, maar dan zijn we al te laat. Veldhuis vergelijkt het met de kabelgoten die in kantoren en bedrijfshallen gebruikt worden om de wirwar van kabels te organiseren. 'We moeten toewerken naar één gecombineerde kabelgoot in de ondergrond. Door het beeld van een kabelgoot te gebruiken, wil ik duidelijk maken dat het iets is wat je gewoon kunt plannen.'
Groen als vertrekpunt
En wat dat plannen betreft: daar moet de groensector zich volgens Veldhuis vanaf het begin bij aansluiten. Juist in de vroege stadia van ontwerp moet het groen al worden meegenomen. Wat hem betreft, zouden alle disciplines die een rol hebben in stadsplanning een pact moeten sluiten. Veldhuis: 'Zoals ooit gebeurde bij de sanitatie van steden, eind 19e eeuw, moeten we nu weer multidisciplinair samenwerken. Toen was onze gezondheid de trigger en wellicht nu weer.'
Door al aan het begin van planvormingsprocessen actief deel te nemen, kan de groensector ervoor zorgen dat het groen geen sluitstuk, maar een vertrekpunt vormt voor onze stedelijke inrichting. We moeten samen ondergronds de juiste condities creëren om bovengronds een gezonde natuurvriendelijke stad te kunnen realiseren.
| LOGIN
met je e-mailadres om te reageren.
|
|
|
|
 |
|
Werner Hendriks
Innovator boomgroeiplaatsen | HTW Treerootsystems B.V.
donderdag 6 maart 2025 |
|
ONZE ZUIDERBUREN als INSPIREREND VOORBEELD
Het pleidooi in het artikel voor een multidisciplinaire aanpak van de ondergrond is volledig terecht. In België heeft het expertisenetwerk B-rain Connect dit principe al succesvol in de praktijk gebracht. Dit innovatieve concept combineert alle ondergrondse voorzieningen – regenwaterbeheer, kabels en leidingen, en boomwortels – in één geïntegreerd systeem.
De boom staat hierbij centraal als een volwaardige gebruiker van het opgevangen regenwater. Dit water wordt niet alleen benut door de bomen, maar ook door bewoners voor toepassingen zoals wc-spoeling en wasmachines. De Belgische watermaatschappij Pidpa, een van de deelnemende nutsbedrijven, levert twee kwaliteiten water onder druk aan woningen, wat zowel duurzaam als financieel aantrekkelijk is.
Het eerste pilootproject in Wiekevorst bewijst het succes van deze aanpak. Dankzij slimme integratie van koppelbare boombunkers en wateropvangbakken, ontwikkeld in samenwerking met nutsmaatschappijen, behoren graafschades en opengebroken wegen tot het verleden. De ondergrond wordt efficiënter benut, terwijl boven de grond meer ruimte ontstaat voor groen.
Misschien kan het B-rain Connect-model als inspiratie dienen voor Nederland? Kijk op www.b-rainconnect.be voor meer informatie.
|
|
|
Tip de redactie
|
